Rynek turystyki konferencyjnej. T. 1, Podstawy teoretyczne, funkcjonowanie i rozwój na świecie

Rynek turystyki konferencyjnej. T. 1, Podstawy teoretyczne, funkcjonowanie i rozwój na świecie / Krzysztof Cieślikowski; Akademia Wychowania Fizycznego im. Jerzego Kukuczki w Katowicach. – Katowice : Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego, 2014. – 201 s. : il. kolor. ; 24 cm. Bibliogr. s. 183-196, netogr. s. 197-198. ISBN 978-83-64036-28-6

... zanim przeczytasz
Niniejsza publikacja powstała w oparciu o wieloletnie obserwacje rynku turystyki biznesowej na świecie, a także kontakty autora z przedsiębiorstwami, organizacjami branżowymi oraz administracją samorządową i państwową. W wyniku prowadzonych badań własnych, a także uczestnictwa w wielu projektach badawczych, zebrano i uporządkowano wiedzę nt. turystyki biznesowej, jej powiązań z gospodarką, jej miejsca na rynku turystycznym.
Turystyka w literaturze określana jest jako zjawisko, jako produkt, a nawet przemysł (podkreślając jej znaczenie dla gospodarki regionu). Kryteriów podziału turystyki jest bardzo wiele, jednak do szczególnie istotnych zaliczyć można: motywy podróżowania, sposoby finansowania, czas realizacji wyjazdu i sposoby podejmowania decyzji o wyjeździe. Mając te kryteria na uwadze wyróżnić można: turystykę czasu wolnego (indywidualna, prywatna) i czasu służbowego (związana ze sprawami zawodowymi, interesami). Tematyka turystyki czasu wolnego w literaturze jest dość dobrze opisana, natomiast podróże w czasie służbowym są tematem rzadziej podejmowanym w literaturze i w pracach badawczych. Próba analizy i charakterystyki segmentu rynku podróży służbowych - rynku spotkań konferencyjnych, znajduje się w niniejszym opracowaniu.
„Próba" – gdyż rynek ten przechodzi dynamiczny rozwój w skali całego świata. Stwierdzenia i prognozy, które znalazły się w tym opracowaniu stanowią zapis faktów i stanu na dany moment, ale uporządkowanie ich na tym etapie rozwoju tego rynku pozwolić może na dalsze jego analizy i porównania w przyszłości.
W odniesieniu do podróży związanych ze sprawami zawodowymi i interesami stosowane są pojęcia „turystyka biznesowa" i „podróże służbowe", którym nadaje się różny zakres przedmiotowy, a czasem się je utożsamia. Autor niniejszego opracowania traktuje „podróże służbowe" jako termin nadrzędny - ogólny, który obejmuje „indywidualne podróże służbowe" (prezentacje, konsultacje, badania, spotkania „jeden na jeden") i „turystykę biznesową", którą stanowią różne formy spotkań grupowych (czasami określane akronimem MICE) w tym spotkania konferencyjne.
W literaturze przedmiotu, w różnych raportach i analizach spotkań konferencyjnych pojawia się pojęcie „przemysł spotkań". W szerokim ujęciu terminem tym objąć można różne formy spotkań grupowych zaliczanych do turystyki biznesowej, jak i imprezy kulturalne, sportowe, a nawet prywatne - duże ze względu na liczbę uczestników, „eventy" okolicznościowe. A w teorii ekonomii „przemysł" utożsamiany jest raczej z pojęciem sektor – a więc grupą podmiotów będących dostawcami na danym rynku.
Ponieważ autor w niniejszym opracowaniu dokonuje analizy zarówno strony podażowej (w której można szukać odniesień do przemysłu spotkań), jak i popytowej rynku, zastosowano pojęcie „rynek spotkań konferencyjnych". Natomiast terminem „spotkania konferencyjne" objęte zostały różne formy takich spotkań (kongresy, konferencje, sympozja, seminaria, szkolenia, itp.), gdzie kryterium zaliczenia spotkania do tej grupy są w praktyce: minimalna liczba uczestników, lokalizacja spotkania poza miejscem – siedzibą firmy, w wynajętym do tego celu obiekcie/sali, często z wieloma usługami towarzyszącymi. Uczestnicy spotkań najczęściej pochodzą spoza miejscowości, w której jest realizowane spotkanie (dlatego możemy mówić o turystyce), ale jednak część z nich pochodzi z miejscowości w której spotkanie się odbywa. Z uwagi na trudności w jednoznacznym odróżnieniu określeniu, jaką cześć z wszystkich uczestników stanowią mieszkańcy a jaką odwiedzający, oraz z uwagi na specyfikę organizowanych spotkań konferencyjnych (są to takie same usługi dla mieszkańców jak i odwiedzających, ta sama infrastruktura ogólna jak i turystyczna) dla charakterystyki tego rynku zastosowano w opracowaniu zamiennie pojęcie rynek turystyki konferencyjnej i/lub rynek spotkań konferencyjnych, mając świadomość, że obejmuje się tym terminem spotkania, w których biorą udział także mieszkańcy.
Zapraszam do lektury
dr Krzysztof Cieślikowski

Wstęp
Turystyka biznesowa to dynamicznie rozwijający się sektor turystyki, który stanowi 14% ruchu turystycznego a światowy rynek podróży biznesowych szacowany był w 2012 roku na 140 mln[1] wyjazdów. Rozwój tego sektora w ciągu ostatnich 30 lat związany jest z procesem globalizacji rożnych sfer życia społeczno-gospodarczego i rosnącą potrzebą wymiany informacji naukowej i specjalistycznej. Wiedza, kontakty interpersonalne stały się dla wielu przedsiębiorstw i instytucji ważniejszym czynnikiem rozwoju w konkurencyjnym otoczeniu niż zasoby materialne. Internacjonalizacja przedsiębiorstw, a przede wszystkim ekspansja korporacji transnarodowych przemysłu, handlu i usług oraz zaawansowanych technologii i tworzone w związku z tym w różnych regionach świata oddziały i filie, wywołały potrzebę podróży służbowych, w tym różnych spotkań konferencyjnych (kongresy, konferencje, sympozja, seminaria, szkolenia, zjazdy, konwencje, zgromadzenia)[2]. Siedziba centrali przedsiębiorstwa stała się mniej istotna dla organizacji tego typu spotkań, a łatwość i szybkość przemieszczania się dzięki rozwojowi transportu lotniczego, rozwój międzynarodowych systemów hotelarskich, rozwój informatycznych systemów dystrybucji i rezerwacji usług turystycznych sprawiły, że miejsce konferencji zależy przede wszystkim od odpowiedniej infrastruktury i standardu usług oferowanych przez organizatora. Popyt na rynku turystyki konferencyjnej rośnie, a do zachodzących na nim zmian (na przykład wzrostu oczekiwań nabywców usług) podaż musi się dostosować. Rynek turystyki konferencyjnej jest rynkiem instytucjonalnym i rządzi się ogólnymi prawami tego rynku, ale ma również cechy specyficzne zarówno w odniesieniu do podaży usług jak i popytu na nie. Wykształciły się też charakterystyczne dla tego rynku wyspecjalizowane podmioty organizacji konferencji (pośrednicy).
Turystyka konferencyjna postrzegana jest jako ważny czynnik aktywizacji gospodarczej miast i regionów, dlatego w jej rozwój w coraz większym stopniu zaangażowane są państwa, władze lokalne i stowarzyszenia branżowe. Przejawem tego są m.in.: powoływanie lokalnych, regionalnych, czy narodowych biur promocji na rynku konferencyjnym (conventions and visitors bureaus), wspieranie rozbudowy połączeń komunikacyjnych zwiększających dostępność obiektów konferencyjnych, dofinansowanie budowy nowych i modernizacje istniejących obiektów dla organizowania konferencji. Dotyczy to zarówno wielkich miast, jak i inwestycji w mniejszych miejscowościach dysponujących bazą noclegową i udogodnieniami niezbędnymi dla organizacji konferencji. Dla organizowania spotkań konferencyjnych atrakcyjne mogą być bowiem kurorty i miejscowości oferujące pobyt w otoczeniu sprzyjającym również rekreacji i wypoczynkowi w czasie wolnym. Pozytywne skutki rozwoju turystyki konferencyjnej odczuwalne są zarówno przez mieszkańców miejsca docelowego, jak i podmioty gospodarcze funkcjonujące w różnych sferach gospodarki, gdyż organizacja i obsługa spotkań konferencyjnych łączy interesy wielu podmiotów rynkowych. W Polsce, po roku 1989, rynek turystyki konferencyjnej również rozwija się dynamicznie i przez ekspertów europejskich określany jest jako rynek „wschodzący".
W opracowaniu niniejszym dokonano identyfikacji specyfiki i prawidłowości rozwoju rynku turystyki konferencyjnej jako rynku instytucjonalnego, czynników określających jego funkcjonowanie w obecnej fazie rozwoju oraz określono jego perspektywy rozwojowe na świecie.
Autor podjął się próby:
- usystematyzowania wiedzy o istocie, czynnikach, prawidłowościach funkcjonowania i tendencjach rozwoju rynku turystyki konferencyjnej w krajach wysoko rozwiniętych,
- rozpoznania źródeł informacji i metod badań rynku usług turystyki konferencyjnej stosowanych przez międzynarodowe organizacje i stowarzyszenia branżowe usługodawców i organizatorów turystyki konferencyjnej oraz instytuty naukowo-badawcze,
- identyfikacji obecnej fazy rozwoju rynku turystyki konferencyjnej, jego struktury przedmiotowej, podmiotowej i przestrzennej, w tym jego organizacji i zasad działania organizatorów spotkań konferencyjnych, jak również instytucji wspierających rozwój rynku konferencyjnego w różnych krajach,
- określenia uwarunkowań (czynników) popytowych, podażowych i regulacyjnych dla rozwoju turystyki konferencyjnej.
Ponadto w opracowaniu wskazano konieczne warunki dla rozwoju destynacji na rynku turystyki konferencyjnej. Po rozpoznaniu literatury i obserwacji rynku turystyki konferencyjnej na świecie, autor podjął się weryfikacji przypuszczenia, że rozwój turystyki konferencyjnej w świecie stymulują procesy globalizacji gospodarczej, a w samym sektorze turystyki inwestycje w nowoczesne wielofunkcyjne obiekty i infrastrukturę komunikacyjną regionów / miejsc ich lokalizacji, przyczyniające się do zmian światowego rynku turystyki konferencyjnej.
Zakres przestrzenny opracowania to rynek turystyki konferencyjnej na świecie, ze szczególnym uwzględnieniem krajów, w których rozwój gospodarczy od wielu lat oparty jest na wiedzy (kraje Ameryki Północnej, Europy Zachodniej).
Dla pełnej charakterystyki rynku i zachodzących na nim zjawisk wykorzystał autor, źródła wtórne informacji: raporty i statystyki instytucji badawczych ze świata, organizacji i instytucji zrzeszających obiekty konferencyjne na świecie, instytucji zrzeszających organizatorów i planistów konferencji, raporty specjalistycznych czasopism amerykańskich i europejskich, dane publikowane w rocznikach statystycznych, katalogi branżowe, foldery obiektów konferencyjnych, a także strony internetowe wyspecjalizowanych instytucji i organizatorów konferencji. Do analizy danych empirycznych zastosowano metody statystyczne, głównie wskaźniki struktury. Ponadto (szczególnie w grupach podmiotów znaczących, ale nielicznych na tym rynku np.: convention and visitors bureaus, inne instytucje i organizacje na świecie) przeprowadzono pogłębione analizy ich funkcjonowania.
Niniejsza opracowanie składa się z: wstępu, trzech rozdziałów i zakończenia.
W rozdziale pierwszym przedstawiono na podstawie analizy literatury przedmiotu, specyfikę rynku turystyki konferencyjnej na tle właściwości rynku turystycznego, co pozwoliło na systematykę wiedzy o istocie rynku turystyki konferencyjnej. Na potrzeby tej charakterystyki zdefiniowano podstawowe pojęcia elementów rynku turystyki konferencyjnej tworzących mechanizm jego funkcjonowania.
W rozdziale drugim dokonano przeglądu podejść metodycznych do badań rynku turystyki konferencyjnej, z uwzględnieniem podejść stosowanych w wybranych krajach oraz badaniach prowadzonych przez wyspecjalizowane międzynarodowe organizacje/instytucje. Przeanalizowano również zakres i metody badania kilku projektów badawczych zrealizowanych Poland Convenyion Bureau w Polsce, jako rynku wschodzącego.
Charakterystykę rynku turystyki konferencyjnej na świecie, w oparciu o dostępne źródła wtórne, zawiera rozdział trzeci. Pokazano w nim wpływ globalizacji na rozwój turystyki konferencyjnej, zidentyfikowano obszary o największej jej koncentracji i przeprowadzono ich charakterystykę, a na kilku przykładach krajów wysoko rozwiniętych gospodarczo pokazano regionalne skutki rozwoju tej turystyki. Rozdział ten zawiera także analizę porównawczą preferencji i zachowań dwóch podstawowych grup podmiotów rynku turystyki konferencyjnej: korporacji i stowarzyszeń oraz istotę i rolę convention bureaus w rozwoju i promocji tego rynku.
Na podstawie tych analiz oraz w oparciu o dostępne wyniki badań różnych instytucji międzynarodowych, opinii specjalistów-praktyków wskazano perspektywy rozwoju rynku turystyki konferencyjnej na świecie.
W zakończeniu odniesiono się do ogólnych tendencji współczesnego rynku wskazując najważniejsze wnioski płynące z opracowania, które mogą stanowić punkt odniesienia dla organizacji i instytucji chcących rozwijać się na rynku turystyki konferencyjnej.

Spis treści
... zanim przeczytasz [Przedmowa]
Wstęp
Rozdział I - Rynek usług turystycznych a rynek turystyki konferencyjnej
1. Rynek turystyki konferencyjnej jako rynek instytucjonalny
1.1. Rynek turystyczny jako kategoria ekonomiczna
1.2. Usługi turystyczne jako przedmiot wymiany rynkowej
1.3. Turystyka konferencyjna jako segment rynku turystyki biznesowej. Podmioty rynku turystyki konferencyjnej
2. Popyt na rynku turystyki konferencyjnej a popyt na rynku turystyki indywidualnej
3. Podaż na rynku turystyki konferencyjnej a podaż na rynku turystyki indywidualnej
4. Kształtowanie cen na rynku turystyki konferencyjnej
Rozdział II - Metodyka badań rynku turystyki konferencyjnej
1. Problemy badawcze rynku turystyki konferencyjnej
2. Badania rynku turystyki konferencyjnej na świecie
2.1. Podejście metodyczne w badaniach turystyki konferencyjnej w wybranych krajach
2.2. Podejście metodyczne w badaniach Polnad Convention Buremu
2.3. Podejście metodyczne w badaniach rynku turystyki konferencyjnej wybranych organizacji międzynarodowych
Rozdział III - Rynek turystyki konferencyjnej na świecie. Prawidłowości funkcjonowania i perspektywy rozwoju.
1. Globalizacja a rozwój turystyki
1.1. Istota globalizacji, jej wymiary i czynniki
1.2. Wpływ globalizacji na rozwój turystyki konferencyjnej
2. Struktura przestrzenna i ekonomiczne skutki rozwoju turystyki konferencyjnej na świecie
2.1. Miejsca docelowe – liderzy światowego rynku turystyki konferencyjnej
2.2. Efekty gospodarcze dla miejsc docelowych i organizatorów spotkań konferencyjnych
3. Regionalne aspekty rozwoju turystyki konferencyjnej
3.1. Determinanty podażowe wyboru miejsc docelowych
3.2. Rola centrów kongresowych w aktywizacji gospodarczej miejsc docelowych
4. Charakterystyka nabywców na globalnym rynku turystyki konferencyjnej
5. Convention bureaus, jako instytucje rynku turystyki konferencyjnej
5.1. Struktura organizacyjna i zadania CVB
5.2. Charakterystyka wybranych CVB na świecie
6. Perspektywy rozwoju rynku turystyki konferencyjnej na świecie
Zakończenie
Bibliografia
Literatura zwarta
Artykuły
Inne źródła (materiały, dokumenty, raporty)
Witryny internetowe
Spis tabel
Spis rysunków
Zamówienia realizuje Śląska Księgarnia Kultury Fizycznej, ul. Mikołowska 72a, 44-065 Katowice, tel.: 32 207 51 95, tel. kom.: 606 785 430, gg: 103551, e-mail: ksiegarniakulturyfizycznej@wp.pl, data dostępu 08.09.2014

[1] Por.: UNWTO Tourism Highlights. 2013 Edition. UNWTO Publications Department, www.unwto.org; http://www.e-unwto.org/content/hq4538/fulltext.pdf ( 20-05-2014)

[2] Spotkania te różnią się między sobą, co do czasu trwania, liczby uczestników, zasięgu przestrzennego, celu i tematyki obrad, stopniem formalizacji.