Kto nie widział Kairu, nie widział piękności świata
Kto nie widział Kairu, nie widział piękności świata: Egipt w relacjach prasowych polskich podróżników drugiej połowy XIX wieku / wstęp i oprac. Leszek Zinkow. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011,– 358 s. ISBN: 978-83-7638-088-9
Książka przywraca współczesnemu czytelnikowi relacje kilkunastu polskich podróżników nad Nil z drugiej połowy XIX stulecia. Prezentowane teksty mają tu rozmaity charakter, są to zarówno wspomnienia uczonych różnych specjalności jak i bezpretensjonalne, żywe, pełne emocji opowieści ludzi ciekawych Wschodu i oczarowanych jego egzotyką. Wspomnienia i opisy podróżników roztaczają przed czytelnikiem wspaniałą, barwną panoramę naukowej erudycji, obserwacji obyczajowych, refleksji społeczno - politycznych.
● Zamówienia realizuje Księgarnia Akademicka w Krakowie, dokument online: http://www.akademicka.pl/index.php?detale=1&a=2&id=116257
Wznowiono relacje XIX-wiecznych polskich podróżników po Egipcie. „Kto nie widział Kairu, nie widział piękności świata… Egipt w relacjach prasowych polskich podróżników drugiej połowy XIX wieku” to tytuł nowego opracowania krakowskiego naukowca dr. Leszka Zinkowa. Publikacja ukazała się nakładem wydawnictwa Księgarnia Akademicka pod honorowym patronatem prof. Joachima Śliwy z Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej UJ w serii „Polskie podróżopisarstwo i reportaż XIX i XX wieku”.
Dwanaście relacji poprzedzonych jest obszernym wprowadzeniem krytycznym autorstwa dr. Leszka Zinkowa. Jak wyjaśnia redaktor tomu, wzmożona aktywność polskich relacji z Bliskiego Wschodu w 2. poł. XIX wieku związana była z „demokratyzacją” środków transportu i przemianami społecznymi – przykładowo pierwszy płatny urlop odnotowano w 1875 roku. Dr Zinkow opisuje również skomplikowaną sytuację polityczną XIX-wiecznego Egiptu i istotne następstwa pobytu w tym kraju Napoleona Bonaparte.
Francuskiemu przywódcy towarzyszyła spora grupa naukowców. Ukoronowaniem ich obecności w Egipcie było wydanie monumentalnego dzieła „Description de l’Égypte”, dzięki któremu Egipt „stał się najdokładniej opisanym krajem świata”. W 2 poł. XIX wieku powstała w Egipcie formalnie państwowa organizacja, mająca na celu ochronę zabytków – Service des Antiquités, która w zmienionej formie funkcjonuje do dziś. Gwałtowny rozwój cywilizacyjny w Egipcie zbiegł się w czasie z przyrostem polskich tytułów prasowych wydawanych na ziemiach objętych zaborami. Wiadomości i relacje z dalekich wojaży zajmowały w tym czasie istotne miejsce w polskojęzycznych periodykach. Co ciekawe, fragmenty powieści Bolesława Prusa „Faraona” początkowo ukazywały się właśnie w czasopiśmie – „Tygodniku Ilustrowanym”.
Dr Zinkow opisuje również kulisy podróży do Egiptu. Wyjazdy tego typu w przeciwieństwie do dzisiejszych, trwały zdecydowanie dłużej – minimum kilka miesięcy. Podróżnicy najczęściej przygotowywali się do takiej eskapady, czytając dostępne relacje z Egiptu. Jednak powszechne były też powtórki materiału szkolnego – zagłębiano się w dzieła klasyków antyku: Herodota, Strabona czy Diodora. Istotnym źródłem była także Biblia, będąc przewodnikiem po dziejach i miejscach starożytnego Bliskiego Wschodu.
W tomie przedrukowano dwanaście tekstów polskiego autorstwa. W kilku przypadkach nie znamy ich autorów, ale ze względu na wartość merytoryczną zostały zamieszczone. Dr Zinkow zaznacza co prawda, że kryterium doboru relacji jest subiektywne, jednak wyjaśnia jakimi wytycznymi się kierował. Redaktor przede wszystkim wykluczył ze zbioru prawdopodobne przekłady bądź ekscerpcje artykułów obcojęzycznych. Pominął również publikacje prasowe wydane później, jako osobne książki – druki zwarte.
Najdłuższą relacją zamieszczoną w tomie (zajmującą ponad 90 stron) jest tekst Stefana Nestorowicza zatytułowany „Wspomnienia z Egiptu”. „Jego biografia jest równie barwna i intrygująca jak pełne perypetii i filmowych niemal zwrotów akcji +Wspomnienia+” – pisze redaktor książki, nie kryjąc swej fascynacji. Pośród kilkunastu przedruków znalazła się relacja jednej kobiety – Celiny Neumanowej, lwowianki i żony austriackiego dyplomaty, z którym mieszkała w Egipcie przez 7 lat. Według dr. Zinkowa jej relacje niczym nie ustępują dziełom piór słynnych, podróżujących nad Nil Angielek: Amelii Edwards czy Florence Nightingale.
Książka opatrzona jest bogatym aparatem naukowym. Oprócz licznych przypisów wyjaśniających, wydawca zadbał o zamieszczenie indeksu osób i indeksu nazw geograficznych.
Publikację dofinansowało Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego.
Dr Leszek Zinkow zajmuje się rozmaitymi aspektami recepcji dziedzictwa starożytnego Wschodu, głównie Egiptu, w kulturze europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski. Opublikował książki m.in.: „Nad Wisłą, nad Nilem... Starożytny Egipt w piśmiennictwie polskim” (2006), „Imhotep i pawie pióra. Z dziejów inspiracji egipskich w architekturze polskiej” (2009), „Tadeusz Samuel Smoleński 1884-1909. Pisma naukowe i publicystyczne” (2010) i liczne artykuły. Jest członkiem International Association of Egyptologists i pracownikiem naukowym Akademii Ignatianum w Krakowie.
Szymon Zdziebłowski
Źródło: PAP - Nauka w Polsce, data dostępu 06.03.2012