Mówią, że historia uczy...

Informacja turystyczna w PTTK

 

 

 

Czasy GKKFiT i „it”

Duże znaczenie dla rozwoju turystyki miało utworzenie systemu informacji turystycznej („it”), którego brak łagodziła wcześniej jedynie społeczna praca jednostek PTTK. Pierwszym dokumentem dotyczącym systemu informacji turystycznej było zarządzenie nr 98 przewodniczącego Głównego Komitetu Kultury Fizycznej i Turystyki (GKKFiT) z 31 maja 1963 r. w sprawie organizacji jednolitego systemu informacji turystycznej. Precyzowało ono zakres obowiązków informatorów turystycznych i określało strukturę organizacyjną systemu „it”. Obejmowała ona: Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej, wojewódzkie ośrodki informacji turystycznej (WOIT) - podległe wojewódzkim komitetom kultury fizycznej i turystyki, regionalne ośrodki informacji turystycznej (podległe powiatowym lub miejskim komitetom kultury fizycznej i turystyki) oraz punkty informacji turystycznej (punkty „it”) w biurach podróży, hotelach, domach kultury, muzeach, obiektach sportowych itd.

Od samego początku funkcjonowania tegoż systemu jego ważnym ogniwem stały się jednostki organizacyjne PTTK. Punkty „it” powoływano w biurach obsługi ruchu turystycznego i obiektach noclegowych Towarzystwa. Obiekty te pełniły działalność informacyjną jeszcze przed utworzeniem systemu, toteż działacze i etatowi pracownicy Towarzystwa byli angażowani po prac organizacyjnych. Współpraca PTTK z wojewódzkimi ośrodkami „it” zaowocowała zaopatrywaniem tych placówek w coraz liczniejsze materiały informacyjne dla turystów (głównie w foldery) oraz materiały służące udzielaniu informacji (katalogi informacji użytkowej, informatory) i publikacje metodyczne wydawane przez Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej. Jednocześnie autorami i recenzentami wielu publikacji „it” stali się działacze Towarzystwa.

W połowie lat 60. XX w. zaczęto powoływać regionalne pracownie krajoznawcze PTTK, które stały się nie tylko ogniwami, ale także częściami składowymi systemu informacji turystycznej, kierowanego w imieniu państwa przez Centralny Ośrodek Informacji Turystycznej. Wojewódzkie ośrodki informacji turystycznej działały w każdym z 17 ówcześnie istniejących województw, a nadto w Warszawie i Łodzi funkcjonowały - obok wojewódzkich - także placówki o zasięgu miejskim. W całym kraju istniało w latach 1963-1970 ponad 3000 punktów, z informatorami turystycznymi przeszkolonymi przez COIT i WOIT. Wykładowcami na kursach „it” byli także działacze PTTK. Istniał ściśle określony tryb wzajemnego przekazywania informacji. Znak „it” (z kompasem) był chroniony. Kolejne zarządzenia regulowały wysokość dopłat dla informatorów wykonujących swoje funkcje jako zajęcie dodatkowe.

Jednocześnie ożywiały się inicjatywy propagandowe i informacyjne PTTK. W 1966 r. powołano Komisję Propagandy Zarządu Głównego PTTK. Komisja ta zajęła się koordynowaniem planów wydawniczych Towarzystwa, organizacją kampanii promocyjnych, wystaw. Począwszy od 1969 r. Towarzystwo dysponowało własnym miesięcznikiem „Gościniec”, początkowo wydawanym przez Warszawskie Koło Przewodników, a następnie Zarząd Główny PTTK i od 1975 r. przez Zakład Wydawniczo-Propagandowy PTTK. Pismo to, współredagowane przez działaczy z kół i oddziałów, służyło propagowaniu idei turystyki. Było też odzwierciedleniem tendencji w Towarzystwie, które – dążąc do samodzielności, nie mogło uwolnić się od wpływów politycznych. Niekiedy pozorowane przejawy podporządkowania się oficjalnej ideologii wynikały z przekonania, że akceptacja władz stworzy lepsze możliwości realizacji wartościowych celów Towarzystwa. Czasopismo wielokrotnie występowało w obronie turystyki i turystów, domagając się właściwych rozwiązań organizacyjnych i prawnych, poprawy jakości obsługi turystycznej i szerszej dostępności obiektów.

W dużej organizacji społecznej, jaką niewątpliwie było PTTK, istotną rolę spełniał prawidłowy wewnętrzny przepływ informacji, czemu służyły m.in. Biuletyny Informacyjne ZG PTTK, także biuletyny i periodyki wydawane okresowe przez zarządy okręgów i oddziałów PTTK. Z inicjatywy Biura Organizacji i Metodyki Obsługi Ruchu Turystycznego ZG PTTK, kierowanego przez Janusza Merskiego, obecnie profesora,  rektora ALMAMER Szkoły Wyższej,  ukazywało się czasopismo wewnętrzne „Vademecum Bortowca”, przeznaczone dla sieci ponad 300 biur obsługi ruchu turystycznego PTTK (BORT), które pełniły również role punktów informacji turystycznej.

Warto tutaj podkreślić, że zarówno działalność państwowego systemu „it”, jak też praca informacyjno-propagandowa PTTK miały charakter pionierski, a jej twórcy nie mogli posługiwać się wzorcami innych krajów.

System informacji turystycznej, działający pod hasłem „Informacja turystyczna – Twój przyjaciel i przewodnik po kraju” – pozostawał nadal sojusznikiem PTTK, choć liczne reorganizacje w sferze turystyki, nie zawsze ułatwiały współpracę instytucjonalną, którą na długie lata zastąpiły relacje międzyosobowe.

PTTK i „it” w latach 80. XX w.

Korzystna zmiana nastąpiła w 1982 r., wraz z prawnym usamodzielnieniem Centralnego Ośrodka Informacji Turystycznej. Podjęte zostały wówczas działania zmierzające do restytuowania sieci informacji turystycznej poprzez tworzenie oddziałów międzywojewódzkich i podległych im centrów informacji turystycznej. Terenowe jednostki organizacyjne systemu „it” miały być tworzone jedynie z inicjatywy i przy współpracy z władzami lokalnymi. Zagwarantowano ścisłą współpracę systemu „it” z PTTK, która polegała na propagowaniu współpracy wojewódzkich ośrodków „it” z terenowymi jednostkami PTTK, zwłaszcza  w zakresie:

1. Gromadzenia informacji do wojewódzkich baz danych informacji turystycznej, którymi były głównie: kalendarze imprez turystycznych, sportowych i kulturalnych; katalogi informacji użytkowej (publikowane w postaci luźnych kart, wymienianych w sytuacji konieczności aktualizacji informacji),

2. Tworzenia punktów „it” w obiektach noclegowych i biurach obsługi ruchu turystycznego PTTK,

3. Szkolenia pracowników jednostek PTTK w zakresie informacji turystycznej,

4. Udziału kadry PTTK w ww. szkoleniach w charakterze wykładowców,

5. Współpracy merytorycznej obejmującej m.in. opracowywanie tekstów do publikacji wydawanych przez jednostki „it” i udostępnianie informacji użytkowych systemu „it”, niezbędnych w publikacjach wydawanych przez PTTK.

Idee współpracy pomiędzy systemem „it” i PTTK przyświecały organizatorom dorocznych spotkań kierowników ośrodków i centrów informacji turystycznej, a także szkoleniom kadry PTTK, zwłaszcza biur obsługi ruchu turystycznego, regionalnych pracowni krajoznawczych i muzeów regionalnych PTTK.

Na szczególną uwagę zasługiwała, szczególnie w latach 1982-1989, pełna integracja systemu „it”, a także bardzo dobra współpraca jednostek ”it” z placówkami PTTK. Mając na uwadze niedostępność takich urządzeń, jak: faks, Internet; problemy z łącznością telefoniczną, niedostatek papieru i mocy przerobowych drukarni, gwarantowano całemu systemowi „it’ stały dopływ informacji, przy czym proces ich gromadzenia, aktualizacji i udostępnienia, był efektem zgodnej współpracy wielu ogniw, w tym zwłaszcza PTTK.